شرکتهای کوچک و متوسط بااستفاده از اینترنت به‌راحتی از مرزهای جغرافیایی عبور کرده و در سایر کشورها به بازاریابی می‌پردازند. در زنجیره عرضه الکترونیک، واسطه‌ها تحت فشار زیادی قرار گرفته‌اند. قبل از راه‌اندازی سیستم‌های کسب و کار الکترونیک، فعالیتهای پشتیبانی خاصی برای توسعه این کار ضروری است. از مکعب کسب و کار الکترونیک برای سنجش اثرات کاربرد آن در زنجیره ارزش و ابعاد شبکه ارزش استفاده می‌شود. به‌علت افزایش شفافیت در بازار به‌دلیل بهره‌برداری از تکنولوژی‌های ارتباطی، شرکتها راحت‌تر می‌توانند جایگزینهای بیشتری را برای سایر بازارها و یا کالاها بیابند.
تفکیک محصول از محصولات رقبا بااستفاده از اینترنت ساده‌تر است و همین امر به رقابت بیشتر در یک بازار معین منجر خواهد شد. کاهش هزینه‌های تغییر منبع، حذف واسطه‌ها، افزایش شفافیت در بازار از جمله مزایای استفاده از اینترنت در کسب وکار بین‌المللی است. چشم‌انداز روشن، باید آینده مطلوب سازمان را تشریح کند. دو مدل زیر برای تدوین چشم‌انداز سازمان ارائه شده‌اند، این مدل‌ها با بهره‌گیری از اطلاعات محیط داخلی و خارجی سازمان، امکان تدوین چشم‌انداز کسب و کار الکترونیک را فراهم می‌سازند:
O تجزیه و تحلیل نیروهای پنج گانه رقابتی؛
O تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصتها و تهدیدات محیطی(SWOT)
الف - تجزیه و تحلیل نیروهای پنج گانه رقابتی: این مدل به بررسی اثر محیط خارجی سازمان بر اهداف، استراتژی‌ها و عملکرد سازمان می‌پردازد. این مدل به پنج نیروی رقابتی توجه دارد که با تاثیرگذاری بر یکدیگر وضعیت یک صنعت را از نظر رقابت مشخص می‌کنند. این نیروها عبارتند از:
5 نیروی رقابتی پورتر
1 - ورود رقبای جدید (جدید الورودها)؛
2 - تهدید جایگزینها؛
3 - قدرت چانه‌زنی خریداران؛
4 - قدرت چانه‌زنی عرضه‌کنندگان؛
5 - رقابت میان رقبای موجود.
باتشریح اثر اینترنت بر هریک از این نیروها، اثر محیط خارجی سازمان بر اهداف و استراتژی‌های سازمان روشن خواهد شد:
O ورود رقبای جدید (جدید الورودها): استفاده از اینترنت ورود به بازارهای جدید را تسهیل می‌کند. شرکتهای کوچک و متوسط با بهره‌گیری از اینترنت به‌راحتی از مرزهای جغرافیایی عبور کرده و در سایر کشورهای جهان به بازاریابی می‌پردازند)همر و منگوران ،1987). با استفاده از سیستم‌های باز مثل اینترنت، هزینه‌های تغییر منبع (تغییر خریدار یا فروشنده) و الزامات سرمایه‌ای برای ورود به بازارهای جدید کاهش می‌یابد و لذا تهدید ورود رقبای جدید افزایش می‌یابد.
O قدرت چانه‌زنی خریداران: تکنولوژی‌های جدید موجب تسهیل و گسترش ادغام افقی و عمودی در زنجیره عرضه می‌شوند (پورتر و میلار ، 1985). با ورود تکنولوژی اینترنت و نرم‌افزارهای جدید، روابط بین خریداران و تولیدکنندگان در حال محکم‌تر شدن است. در زنجیره عرضه الکترونیک، واسطه‌ها تحت فشار زیادی قرار گرفته‌اند. چون از یک طرف، رابطه مستقیم بین سطوح مختلف زنجیره عرضه در حال ساده‌تر شدن است و از طرف دیگر این نوع ارتباطات و دسترسی ساده به اطلاعات، موجب ایجاد شفافیت بیشتر در سطح بازار گردیده است، در نتیجه رابطه خریداران و مشتریان به‌سرعت در حال تغییر است(ارانز ، 1998).
O قدرت چانه‌زنی عرضه‌کنندگان: اثرات توصیف‌شده در بخش «قدرت چانه‌زنی خریداران» را می‌توان به عرضه‌کنندگان نیز تعمیم داد. کاهش هزینه‌های تغییر منبع، کاهش نقش واسطه‌ها و افزایش شفافیت بازار از جمله موضوعهایی هستند که باید مورد بررسی قرار گیرند. البته عرضه‌کنندگان مجبور به تلاش بیشتری برای حفظ روابط خود با مشتریان خواهند بود (تیگلر ،1999) .
O تهدید جایگزینها: به‌علت افزایش شفافیت در بازار، شرکتها راحت‌تر می‌توانند جایگزینهای بیشتری را برای سایر بازارها و یا کالاها/ خدمات توسعه دهند. کاهش هزینه‌های تغییر نیز موجب افزایش احتمال ورود جایگزینهای بیشتر به بازار می‌شود.
O رقابت در میان رقبای موجود: اینترنت ورود به سایر صنایع و کشورها را تسهیل کرده است. و از جانبی بااستفاده از تکنولوژی اینترنت، محصولات را راحت‌تر می‌توان از محصولات مشابه رقبا تفکیک کرد. به‌عنوان مثال باارائه اطلاعات و خدمات بیشتر، تفکیک محصول از محصولات رقبا ساده‌تر است. این امر به رقابت بیشتر در یک بازار معین منجر خواهد شد(تیگلر،1999) .
باتوجه به مطالب بالا، اثر اینترنت بر پنج نیروی رقابتی را می‌توان به‌صورت زیر خلاصه کرد:
- هزینه‌های تغییر منبع به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش خواهد یافت؛
- حذف واسطه‌ها یا کاهش قدرت آنها در زنجیره عرضه موضوعی جدی خواهد شد؛
- اطلاعات و خدمات به‌همراه محصول، از اهمیت ویژه‌ای در تفکیک محصول از محصولات رقبا و ایجاد ارزش در محصول برخوردار می‌شود؛
- افزایش شفافیت در بازار، موجب افزایش رقابت می‌گردد؛
- جایگزینهای بیشتری برای محصولات / خدمات ظهور خواهند کرد؛
این اثرات، رقابت کلی در صنعت و بین رقبای موجود را شدت می‌بخشد.
ب - مدل:SWOT بااستفاده از مدل تجزیه و تحلیل نیروهای پنجگانه رقابتی، محیط خارجی سازمان مورد بررسی قرار می‌گیرد. تجزیه و تحلیلSWOT در راستای شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان بوده تا بتواند به‌درستی در فرصتهای محیطی سرمایه‌گذاری کند و اثر تهدیدات را به حداقل برساند. مدل تجزیه و تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدات محیطی درواقع موقعیت استراتژیک سازمان را در یک زمان معین به تصویر می‌کشد (کتینگر ،2000).
چارچوب تجزیه‌وتحلیلهایSWOT برای کسب و کار الکترونیک
O محصول: محصول اصلی یک شرکت به‌همراه اطلاعات غیرقابل تفکیک از آن، به‌عنوان مثال اتومبیل و اطلاعات به‌همراه خود (کارجالیلین ،1999).
O مبادلات: کلیه مبادلاتی که مولد اطلاعات و در پی آن هزینه هستند. وظیفه اصلی این دسته از مبادلات، انطباق تقاضای خریدار باعرضه فروشنده در یک زمان معین است، به‌عنوان مثال اعلام قیمت، بررسی اعتبار، سفارش‌دهی، ارسال فاکتور و...
O خدمات: به‌کلیه فعالیتهایی که ارزش محصول را حفظ کرده ویا افزایش می‌دهند خدمات گفته می‌شود (جان شولز ،1999). خدمات ممکن است به‌خودی خود ارزش‌افزا نباشد ولی همراه‌بودن آنها با محصول / خدمات اصلی موجب ارزشمندترشدن آن محصول / خدمات می‌گردد. مثل، راه‌اندازی، تعمیر، آموزش، و قطعات یدکی یک دستگاه.
O سازمان: در اینجا منظور از سازمان، تشکیلاتی است که محصولات را تولید کرده، مبادلات را انجام داده و خدمات را عرضه می‌کند، مثل فرهنگ، دانش و مهارت افراد و...
منبع: کتاب "تجارت الکترونیکی : مطالعات نظری و کاربردی"
بازنویسی و گردآوری: با واحد تولید محتوای مهریاسان
تگها : شرکت مهریاسان